Πειραματικό και Ερευνητικό Εργαστήριο Αναπαραγωγικής Βιολογίας και Αναγεννητικής Ιατρικής

Επιστ.Υπεύθυνος:
Π. Δρακάκης, Αναπλ. Καθηγητής

Α) ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ

Υπεύθυνη:
Π. Δρακάκης, Αναπλ. Καθηγητής
Δ. Μαυρογιάννη, μέλος Ε.Δ.Ι.Π.

Στο εργαστήριο Μοριακής Βιολογίας της Μονάδας Εξωσωματικής Γονιμοποίησης εφαρμόζονται μοριακές τεχνικές οι οποίες επιτρέπουν τη μελέτη γενετικών δεικτών, δηλαδή την ανίχνευση διαφοροποίησης της έκφρασης γονιδίων στόχων, αλλά και την τροποποίηση της αλληλουχίας τους.

Η μελέτη των διαφορετικών ορμονικών υποδοχέων (ESR,FSHR,LHR) περιλαμβάνει την ανίχνευση πολυμορφισμών, η παρουσία των οποίων σχετίζεται με αλλαγή στη στερεοδιάταξή τους και κατά συνέπεια τροποποίηση της αλληλεπίδρασής τους με την αντίστοιχη ορμόνη. Επιπλέον φαίνεται πως αλλαγή στην έκφραση των συγκεκριμένων υποδοχέων, συνδέεται με αλλαγές στην ωοθηκική απόκριση των γυναικών οι οποίες υποβάλλονται σε πρωτόκολλα εξωσωματικής γονιμοποίησης. Επίσης στο εργαστήριο γίνονται μελέτες οι οποίες αφορούν τη συσχέτιση γονιδίων όπως το CART το οποίο συμμετέχει στις οξειδοαναγωγικές λειτουργίες του κυττάρου και το ANRIL γονίδιο-κλειδί σε διαφορετικές βιοχημικές οδούς, με τα εργαστηριακά και εμβρυολογικά δεδομένα γυναικών οι οποίες συμμετέχουν σε πρωτόκολλα εξωσωματικής. Τα συμπεράσματα τα οποία εξάγονται από αυτές τις μελέτες μπορούν να εξατομικεύσουν τη φαρμακευτική αγωγή η οποία λαμβάνεται από τις γυναίκες, συμβάλλοντας έτσι στην εξέλιξη της φαρμακογενετικής.

Επίσης το ερευνητικό ενδιαφέρον του εργαστηρίου εστιάζεται και στη μελέτη των μοριακών και ανοσολογικών μηχανισμών οι οποίοι σχετίζονται με τις καθ’ έξιν αποβολές. Φαίνεται πως η διαμόρφωση ενός γενετικού προφίλ με βάση τους πολυμορφισμούς οι οποίοι εντοπίζονται σε διαφορετικά ανοσολογικά γονίδια, βοηθά στην καλύτερη θεραπευτική αντιμετώπιση των γυναικών με επαναλαμβανόμενες αποβολές. Μία άλλη ερευνητική προσέγγιση η οποία αφορά τις καθ’ έξιν αποβολές, σχετίζεται με τη μελέτη των miRNAs και του p53, τα οποία σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία φαίνεται ότι σχετίζονται ισχυρά με τη ρύθμιση της ανοσολογικής απόκρισης και κατά συνέπεια με τους μηχανισμούς των αποβολών.

Στο εργαστήριο μελετώνται επίσης γενετικοί μηχανισμοί οι οποίοι φαίνεται πως εμπλέκονται στην παθολογία της ενδομητρίωσης και αφορούν τα οιστρογόνα και τους υποδοχείς τους, τον μεταβολισμό των ελεύθερων ριζών από τα κύτταρα του ενδομητρίου και ανοσολογικά μόρια όπως ο TNFα.

Επίσης ιδιαίτερη σημασία δίνεται στις in vitro μελέτες κυτταρικών μηχανισμών και γενετικών αλλοιώσεων σε σχέση με την παρουσία ορμονών ή φαρμακευτικών ουσιών. Οι μελέτες αυτές εστιάζουν κυρίως στα κοκκώδη κύτταρα των ωαρίων και δίνουν τη δυνατότητα να κατανοήσουμε την επίδραση του μικροπεριβάλλοντος του ωαρίου στην ωρίμανση του ίδιου του ωαρίου.

Τέλος στο εργαστήριο μελετάται η έκφραση γονιδίων τα οποία κωδικοποιούν για πρωτείνες του κυτταρικού κύκλου ή για κιρκάδιες πρωτείνες οι οποίες εμπλέκονται στην εμβρυική ανάπτυξη. Η κατανόηση του τρόπου λειτουργίας των συγκεκριμένων πρωτεινών ίσως να βοηθήσει μελλοντικά στην καλύτερη καταγραφή τω μηχανισμών της εμβρυογένεσης.

Στο εργαστήριο εκπονούνται διπλωματικές εργασίες από τους μεταπτυχιακούς φοιτητές του ΠΜΣ «Αναπαραγωγική Αναγεννητική Ιατρική» και διδακτορικές διατριβές, πολλές από τις οποίες παρουσιάζονται σε διεθνή συνέδρια και δημοσιεύονται σε έγκριτα επιστημονικά περιοδικά. Παράλληλα με το ερευνητικό έργο, στα πλαίσια της παροχής υπηρεσιών, πραγματοποιείται μοριακός έλεγχος θρομβοφιλίας σε γυναίκες οι οποίες προσέρχονται στο ιατρείο καθ΄έξιν αποβολών και επίσης μοριακός έλεγχος πολυμορφισμών των οιστρογονικών υποδοχέων(ESR) και του υποδοχέα FSH σε γυναίκες με προβλήματα υπογονιμότητας.

Β) ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΑΝΑΓΕΝΝΗΤΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ

Υπεύθυνος:
Κ. Στεφανίδης, Αναπλ. Καθηγητής
Β. Ντινοπούλου, Άμ. Επιστημονική Συνεργάτης

Το συγκεκριμένο εργαστήριο ξεκίνησε να λειτουργεί το Μάιο του 2005 με επικέντρωση του ερευνητικού του ενδιαφέροντος στην καλλιέργεια βλαστοκυττάρων (stem cells) που προέρχονται από αμνιακό υγρό, πλακούντα, τραχηλικό υλικό, αίμα ομφάλιου λώρου καθώς επίσης και από εκτρωτικό υλικό.

Άλλα ερευνητικά πρωτόκολλα που λαμβάνουν μέρος στο εργαστήριο είναι:

Απομόνωση πολυδύναμων εμβρυϊκών κυττάρων από κύτταρα τραχήλου μήτρας
Απομόνωση πολυδύναμων κυττάρων από κύτταρα oύρων
Η επίδραση της νεβεραπίνης σε καλλιέργεια καρκινικών κυττάρων του τραχήλου της μήτρας
Καλλιέργεια κυττάρων ενδομητριώσεως
Καλλιέργεια καρκινικών κυττάρων μαστού
Έκφραση του υποδοχέα της ωκυτοκίνης στα κύτταρα αμνιακού υγρού
Παραγωγή και ιδιότητες ινοβλαστών από κύτταρα αμνιακού υγρού
Ανίχνευση τροφοβλαστικών κυττάρων με μη επεμβατικές μεθόδους

Στόχος του εργαστηρίου είναι να συμμετάσχει στην πρόοδο και ανάπτυξη της αναγεννητικής ιατρικής και να συμβάλλει στην κλινική εφαρμογή των βλαστοκυττάρων (stem cells). Βασική ιδιότητα των stem cells είναι ότι δεν έχουν μία ειδική κατασκευή που να τους επιτρέπει να εκτελέσουν ειδικές λειτουργίες ούτε συνεργάζονται (ώστε να τροφοδοτούν με αίμα όπως παραδείγματος χάριν κάνουν τα καρδιακά μυϊκά κύτταρα) ούτε παράγουν ηλεκτροχημικά σήματα ώστε να μπορούν να κινηθούν όπως παραδείγματος χάριν τα νευρικά κύτταρα. Τα πολυδύναμα αυτά αδιαφοροποίητα κύτταρα μπορούν να δώσουν διάφορες κατηγορίες διαφοροποιημένων κυττάρων με εξειδικευμένες λειτουργίες π.χ. καρδιακά μυϊκά κύτταρα, νευρικά κύτταρα και κύτταρα του αιμοποιητικού.

Ένας αρχόμενος πληθυσμός πολυδύναμων κυττάρων ο οποίος πολλαπλασιάζεται για πολλούς μήνες στο εργαστήριο μπορεί να δώσει εκατομμύρια κυττάρων. Όταν αδιαφοροποίητα κύτταρα δίνουν διαφοροποιημένα κύτταρα η διαδικασία ονομάζεται διαφοροποίηση, μία διαδικασία που μόλις τώρα αρχίζει να εξερευνάται από τους επιστήμονες. Έτσι συγκεκριμένα πρωτόκολλα μπορούν να μας οδηγήσουν με τη χρήση ειδικών καλλιεργητικών υγρών σε επιθυμητά είδη κυττάρων.

Το βασικό ερευνητικό πρωτόκολλο του εργαστηρίου έχει σαν σκοπό να αναπτύξει μεθόδους εντοπισμού και καλλιέργειας των πολυδύναμων κυττάρων που βρίσκονται στο αμνιακό υγρό. Τα πλεονεκτήματα του σε συνδυασμό με την χαμηλή αντιγονικότητά του (αμνιοπαρακέντηση για τη λήψη του σε λιγότερες από 18 εβδομάδες) το κάνουν να υπόσχεται όλο και περισσότερες εφαρμογές όσον αφορά την Αναγεννητική Ιατρική. Τα κύτταρα δηλαδή της καλλιέργειας θα μπορούν να αντικαταστήσουν παγκρεατικά κύτταρα που έχουν υποστεί βλάβη, κατεστραμμένα νευρικά κύτταρα, ινοβλάστες αγγείων που έχουν καταστραφεί και πολλά ακόμα ήδη κυττάρων, μέχρι και γιατί όχι κάποια μέρα ολόκληρα όργανα. Oι ερευνητικές προσπάθειες τα τελευταία χρόνια επικεντρώνονται όλο και πιο πολύ σε αυτή την ιδιαίτερη κατηγορία κυττάρων, με σκοπό να ανοίξουν νέοι δρόμοι στην προγεννητική διάγνωση αλλά και στην γονιδιακή θεραπεία.

Όμως στο εργαστήριο μας δουλεύονται και πρωτόκολλα που αφορούν στην έρευνα των καρκινικών κυττάρων με μεγάλη επιτυχία και προσεχείς δημοσιεύσεις, όχι μόνο για την πρωτοτυπία τους, αλλά και για την πιθανή άμεση κλινική τους εφαρμογή.

Οι υπεύθυνοι του εργαστηρίου παραδίδουν μαθήματα με θέμα την Αναγεννητική Ιατρική και τα βλαστοκύτταρα στα πλαίσια του μεταπτυχιακού προγράμματος «Εφαρμογές της Βιολογίας στην Ιατρική», ένα διατμηματικό μεταπτυχιακό του Τμήματος Βιολογίας και της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ.

Από τον Ιανουάριο του 2010 ξεκίνησε στην Α’ Μαιευτική και Γυναικολογική Κλινική του Πανεπιστημίου Αθηνών σε συνεργασία με το Τμήμα Υποβοηθουμενης Αναπαραγωγής, η λειτουργία του Μεταπτυχιακού Προγράμματος «Αναπαραγωγική – Αναγεννητική Ιατρική» στο οποίο οι φοιτητές έχουν την ευκαιρία να εκπαιδευτούν θεωρητικά αλλά και πρακτικά στα παραπάνω ερευνητικά πρωτόκολλα.